همانطور که کارگر، موظف است که دستورات کارفرما را اجرا نموده و به مقررات محل کار پایبند باشد، کارفرما نیز باید در ازای انجام کار کارگران، از آن‌ها حمایت کند.
حمایت از کارگران عمدتا مرتبط با مسائل مالی است و در این صورت کارفرما باید مزایا و حقوق کارکنان را در اسرع وقت پرداخت نماید. عمده پرونده های شکایت تشکیل شده در اداره کار به موضوعات عدم پرداخت حقوق و مزایا از طرف کارفرما ارتباط دارد.
پرداخت حقوق و دستمزد ماهیانه، بخشی از وظایف کارفرما است و در قانون کار تکالیف دیگری چون پرداخت عیدی و پادش نیز در نظر گرفته شده است.
طبق رویه معمول در روابط کار، در اواخر هر سال، کارفرما وظیفه دارد که مقدمات پرداخت عیدی کارگران را فراهم کند. عیدی و پادش پایان سال، حق کارگران محسوب شده و اگر کارفرما در این زمینه تخلفی داشته باشد، کارگر امکان شکایت از وی را خواهد داشت.
با توجه به این که پرداخت عیدی و پاداش در قانون کار، مورد بررسی قرار گرفته است، لازم است که کارفرمایان به این مسئله توجه خاصی داشته باشند.
در طول چند سال اخیر مشاهده شده است که کارفرمایان برای نپرداختن عیدی به کارگران از روش‌ها و ترفندهای مختلفی استفاده می‌کنند و گاهی به بهانه فراز از پرداخت عیدی، اقدام به اخراج کارگران می‌نمایند و چنین امری از سوی کارفرما تخلف محسوب شده و امکان شکایت از وی وجود دارد.
رسیدگی به اختلافات کارگر و کارفرما در اداره کار از طریق دادخواست صورت می‌گیرد و در این صورت لازم است که کارگر، دادخواستی را تنظیم نماید و جهت نگارش دادخواست شکایت از کارفرما بابت عدم پرداخت عیدی و پاداش باید با وکیل خوب و کاربلد مشورت گرفته شود.
عیدی و پاداش کارگران
موضوعات مختلفی در روابط بین کارگر و کارفرما مطرح می‌شود که یکی از آن‌ها در رابطه با عیدی و پاداش است. عیدی جزو حق قانونی کارگران است و طبیعتا در مقابل نیز برای کارفرما جنبه تکلیف دارد. پاداش و عیدی کارگران، موضوعی است که از قدیم همواره در روابط کاری مطرح می‌شده است و به نوعی تاریخچه چندین ساله دارد.
به طور کلی در کنار حقوق و دستمزدی که هر ماه به کارگران پرداخت می‌شود، قانونگذار به جهت حمایت از قشر کارگران، مزایا گوناگونی نیز در نظر گرفته است.
هدف از قرار دادن مزایا برای کارگر، این است که کارگران انگیزه بیشتری برای انجام کار داشته باشند و از این جهت، کارفرما با توجه بیشتری به موضوع حقوق و مزایا کارکنان خود داشته باشد.
با توجه به این مسائل کارفرمایان اگر می‌خواهند که انجام کار آن‌ها روند بهتری داشته باشد، باید تمام تلاش خود را برای پرداخت حقوق و مزایا کارگران انجام دهند.
تصور کنید که کارگر، حقوق و مزایا خود را دریافت ننماید و در این شرایط، کارفرما دیگر نمی‌تواند انتظار داشته باشد که کارگران، کار مورد نظر را به بهترین شکل ممکن انجام دهند.
موضوع پادش و عیدی نیز به عنوان مزایا اصلی متعلق به کارگران در قانون تعیین شده است و علت آن که کارفرما باید در خصوص پرداخت عیدی به کارگران، توجه ویژه داشته باشد، این است که از قشر کارگران حمایت شود و همچنین این مسئله زمینه‌ای برای شکایت طرفین از یکدیگر نباشد.
عیدی همانطور که از نام آن پیدا است، مبلغی است که به عنوان مزایا کارگران، باید در زمان اواخر هر ماه پرداخت شود. میزان مبلغ عیدی توسط شورای عالی کار هرساله تعیین شده و در همین راستا، کارفرما موظف است که پرداخت عیدی کارگران را بر اساس حداقل مقدار تعیین شده انجام دهد.
در هر صورت، عیدی و پادش، وظیفه اصلی کارفرمایان به شمار رفته و از این رو ملزم است که کارفرمایان تمام تلاش خود را برای پرداخت نمودن آن انجام دهند.
آیا کارفرما مکلف به پرداخت عیدی و پاداش است؟
به طور کلی، عیدی و پاداش جزو حقوق و مزایای اصلی کارگران به شمار می‌رود. مزایا و حقوقی که در قانون کار برای کارگران تعیین می‌شود، پر واضح است که پرداخت نمودن آن جزو وظیفه کارگران به شمار می‌رود. با این اوصاف، پرداخت عیدی و پاداش به عنوان یکی از تکالیف اصلی کارفرمایان به شمار رفته و لازم است که مقدمات پرداخت آن انجام شود.
کارفرما و کارگران می‌توانند موضوع پرداخت عیدی را در قرارداد ذکر کنند. با توجه به این که موارد درج شده در قرارداد برای طرفن جنبه لازم الاجرا دارد، در این صورت کارفرما باید پرداخت عیدی را در دستور کار خود قرار دهد.
البته الزامی برای آن که موضوع پرداخت عیدی در قرارداد ذکر شود، وجود ندارد و با توجه به این که قانون کار، عیدی را حقی برای کارگر و وظیفه برای کارفرما تعیین کرده است، امکان نپرداختن آن وجود ندارد.
از آن جهت که عیدی در رویه کاری کشورمان، پیشینه چندین ساله دارد، کارفرما تحت هیچ شرایط نمی‌تواند از پرداخت عیدی خودداری نماید. عدم پرداخت عیدی و پاداش می‌تواند منجر به این موضوع شود که کارگر علیه او شکایت نماید.
بنابراین کارفرما باید عیدی کارگران را که موعد آن معمولا ماه‌های منتهی به پایان سال است را پرداخت کند. تکلیفی که قانونگذار برای کارفرما تعیین کرده است، باید اجرای آن به بهترین شکل ممکن انجام دهد.
آیا پاداش و عیدی بخشی از حق السعی کارگران است؟
همانطور که در بخش های قبل اشاره کردیم، عیدی و پاداش جزو وظیفه کارفرمایان در قبال کارگران محسوب می‌شود. فلسفه پرداخت عیدی در روابط کار به بازه زمانی چند سال گذشته ارتباط پیدا می‌کند.
در کشور ما رویه کاری به این صورت است که نزدیک به ماه‌های پایانی سال، مبلغی تحت عنوان عیدی از طرف کارفرمایان به کارگران پرداخت می‌شود. در واقع با توجه به نزدیک شدن به سال جدید و یا همان عید نوروز، کارفرما باید عیدی کارگران را پرداخت کند.
اما فلسفه مربوط به پاداش کارگران، به میزان عملکرد آن‌ها ارتباط دارد. در واقع کارفرما می‌تواند به جهت رضایت کافی از عملکرد کارگر، در فواصل مختلف سال، مبلغی را به عنوان پاداش برای کارگران در نظر بگیرد. برخی از پاداش‌های متعلق به کارگران در اواخر سال صورت گرفته اما برخی دیگر بنا به نظر کارفرما صورت می‌گیرد.
پاداش برخلاف عیدی، پرداخت آن صرفا در اواخر سال صورت نمی‌گیرد و کارفرما می‌تواند در ماه‌های مختلف سال طبق اراده و نظر خود، برای پرداخت پاداش کارگران اقدام نماید.
در واقع کارفرما برای آن که از کارگرانی که وظایف خود را به بهترین شکل ممکن انجام داده و به واسطه آن‌ها روند کاری کارگاه بهبود پیدا کرده است، می‌تواند پاداش برای آن‌ها در نظر بگیرد.
حال در رابطه با این موضوع که پاداش و عیدی به عنوان حق السعی در نظر گرفته می‌شوند یا خیر، ابتدا باید تعریف حق السعی بر اساس ماده ٣٤ قانون کار بیان شود.
کلیه دریافت‌های قانونی که کارگر به اعتبار قرارداد کار اعم از مزد یا حقوق کمک عائله مندی، هزینه مسکن، خواربار، ایاب و ذهاب، مزایای غیر نقدی، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آن‌ها دریافت می‌نماید را حق السعی می‌نامند.
همانطور که از ماده فوق پیدا است، در تعریف حق السعی به پاداش اشاره نموده است اما سخنی از عیدی پایان سال نیامده است. علی الاصول در مورد این که عیدی را می‌توان به عنوان بخشی از حق السعی در نظر گرفت یا خیر، بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد اما طبق آنچه که در قانون کار اشاره شده است، عیدی مجزا از حق السعی تعیین می‌شود.
البته ماده ٣٤ قانون کار به تمامی مزایای متعلق به کارگران اشاره ننموده است و در این صورت از لحاظ دیگر می‌توان عیدی را به عنوان بخشی از حق السعی کارگران نیز در نظر گرفت.
گروه‌های کاری مشمول پرداخت عیدی
با توجه به این که در قانون، پرداخت عیدی به عنوان وظیفه کارفرمایان تعیین شده است، در این صورت امکان استنکاف کارگران از پرداخت نمودن آن وجود ندارد. علی رغم این که پرداخت عیدی، جنبه عرفی نیز دارد، حتی اگر قانون نیز این موضوع را مطرح نمی‌کرد، باز هم کارفرما می‌بایست عیدی کارگران را پرداخت کند.
سوالات مختلفی در مورد عیدی و پاداش کارگران مطرح می‌شود که یکی از آن‌ها در رابطه با این است که کدام گروه‌های شغلی مشمول پرداخت عیدی قرار می‌گیرند؟ آیا پرداخت عیدی صرفا به کارگران مشمول قانون کار صورت می‌گیرد؟ تمامی کارگران مشمول پرداخت عیدی پایان سال قرار می‌گیرند؟
در پاسخ به این سوال لازم است که مفهوم کارگر به طور کلی بیان شود تا در نهایت بتوان گفت که به کدام گروه‌های شغلی و کاری عیدی تعلق می‌گیرد.
اصطلاح کارگر که در قانون کار عنوان شده است، مفهوم کلی دارد و حتی کارمندان بخش خصوصی و دولتی نیز شامل آن می‌شوند. در این صورت نمی‌توان گفت که کارگر صرفا در ارتباط با اشخاصی است که برای امور عمرانی و ساختمانی برای کارفرما کار انجام می‌دهند.
حال در مورد پرداخت عیدی باید گفت که به طور کلی، تعیین مبلغ عیدی از طرف دولت و شورای عالی کار صورت گرفته و به تمامی کارگران و کارکنان شاغل در دستگاه‌های اجرایی تعلق می‌گیرد.
بنابراین نمی‌توان گفت که عیدی صرفا به کارگران مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد، بلکه کارمندان مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری نیز از این مزایا برخوردار هستند.
در هر صورت می‌توان گفت که به کارگران و کارمندان زیر، پرداخت عیدی صورت می‌گیرد:
کارگران تامین اجتماعی
کارگران فصلی و کارمزدی، پاره وقت و ساعتی
کارمندان دولت (کشوری و لشکری)
بازنشستگان و مستمری بگیران دولت (کشوری، لشکری)
بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی
به طور کلی می‌توان گفت که کارگران و کارمندان بخش‌های دولتی و خصوصی، حق برخورداری از عیدی را دارند. در مورد ارگان‌های خصوصی نیز کارفرمایان مبالغی را به عنوان عیدی در نطر می‌گیرند که البته مبلغ تعیین شده بنا به نظر کارفرما تعیین می‌شود.
شکایت از کارفرما بابت اخراج کارگر به بهانه فرار از پرداخت عیدی
جدای از این مسائل که کارفرما مکلف است تا عیدی کارگران را پرداخت کند، گاهی اوقات ممکن است که کارفرمایان، قصد پرداخت عیدی کارگران را نداشته و در این صورت دست به انجام کارهایی بزنند.
کارفرمایان زیادی هستند که تمایلی برای پرداخت کردن عیدی به کارکنان خود ندارند. از این رو ترفندهای مختلفی را در این زمینه به کار می‌گیرند.
یکی از راه‌هایی که کارفرما عمدتا برای عدم پرداخت عیدی در نظر می‌گیرد، این است که کارگر را بدون دلیل موجه اخراج می‌کنند. در واقع اخراج کارگران، بهانه مناسبی برای برخی از کارگران است که از پرداخت عیدی به آن‌ها به نوعی فرار کنند. کارفرما بدون آن که دلایل قانونی داشته باشد، اقدام به اخراج کارگر نموده و در این صورت دیگر عیدی آن‌ها را پرداخت نمی‌کنند.
با توجه به این اواخر سال، موعد پرداخت عیدی کارگران است، در این بازه زمانی، کارفرمایان متخلف، مقدمات اخراج کارگر را فراهم می‌کنند. هدف اصلی کارفرمایان از اخراج کارگر این است که به آن‌ها عیدی پرداخت نکنند. در هر صورت اگر کارفرما اقدام به انجام چنین کاری نماید، کارگر این امکان را دارد که علیه وی طرح شکایت کند.
در واقع اخراج برای فرار از پرداخت، تخلف و رفتار غیر قانونی در حوزه کار محسوب می‌شود و در همین راستا لازم است که کارگر برای آن که بتواند به حق و حقوق قانونی خود برسد، از کارفرما شکایت نماید.
معمولا کارفرمایان، زمانی را برای اخراج نمودن کارگران در نظر می‌گیرند که موعد فرا رسیدن پرداخت عیدی است که در این زمینه کارگر می‌بایست برای شکایت، دادخواستی را تنظیم نموده و آن را در اختیار اداره کار قرار دهند.
موارد مندرج در دادخواست شکایت علیه کارفرما بابت عدم پرداخت عیدی و پاداش
موارد مختلفی در روابط کاری می‌تواند منجر شود تا کارگر با کارفرما دچار اختلافاتی شوند. یکی از موارد اختلافی بین آن‌ها بحث مربوط به عدم پرداخت عیدی و پاداش از طرف کارفرما است.
در اواخر سال که موعد پرداخت عیدی فرا می‌رسد، کارفرمایان باید مقدمات پرداخت عیدی را فراهم کنند. عدم پرداخت عیدی و پاداش از جانب کارفرما، دلیل قانونی برای آن که کارفرما از کارگر شکایت کند.
حال اگر کارفرما، اقدامی را برای پراخت عیدی یا پاداش کارگران ننماید، کارگر برای آن که به حق خود در این زمینه برسد، باید برای ثبت شکایت در اداره کار فرآیند قانونی را انجام دهد. بر اساس قانون، برای آن که به دعاوی کارگر و کارفرما در اداره کار رسیدگی شود، ارائه دادخواست لازم و ضروری است.
ارائه دادخواست را می‌توان ابتدایی‌ترین مرحله در دعاوی کار در نظر گرفت. در صورتی که گارگر دادخواستی را در این زمینه تقدیم اداره کار نکند، امکان رسیدگی به خواسته وی وجود ندارد. تنظیم دادخواست خوب در این زمینه می‌تواند به نحوه رسیدگی به شکایات در اداره کار بسیار موثر باشد.
دادخواستی که آیین و مقررات شکلی در آن رعایت نشده باشد، طبیعتا با رد دادخواست مواجه خواهد شد. نحوه نگارش متن دادخواست بسیار حائز اهمیت است و اگر اصول کلی دادخواست نویسی در آن رعایت نشود، مرجع رسیدگی کننده ترتیب اثری به دادخواست مربوطه نخواهد داد.
چگونگی نگارش دادخواست بر اساس شرایط و مقررات ماده ٥١ قانون آیین دادرسی انجام می‌شود. طبق این ماده، موارد زیر باید در متن دادخواست عنوان شود:
مشخصات خواهان و خوانده
تعیین بهای خواسته
آنچه که خواهان از اداره کار درخواست دارد.
ذکر ادله کافی جهت اثبات ادعای طرح شده از طرف مدعی
شرح خواسته
امضاء خواهان
نحوه نگارش هر کدام از قسمت‌های دادخواست
دادخواست مرتبط با شکایت کارگر علیه کارفرما با موضوع عدم پرداخت عیدی و پاداش، نیازمند آن است که قسمت‌های مختلف دادخواست به صورت تخصصی نگارش شوند.
با توجه به این که اداره کار، توجه خاصی نسبت به کلیات دادخواست نگارش شده دارند، تنظیم آن باید به نحوی صورت گیرد که مقررات شکلی و ماهوی مربوط به دادخواست نویسی، رعایت گردد. در همین زمینه، به بررسی نگارش هر کدام از بخش های دادخواست اشاره خواهیم کرد.
نحوه نگارش مشخصات خواهان و خوانده
در ارتباط با شکایتی که از طرف کارگر علیه کارفرما بابت نپرداختن عیدی و به تبع آن دادخواستی ارائه شده است، لازم است که کلیات دادخواست به بهترین شکل ممکن تنظیم شود. در مورد نگارش دادخواست مربوطه، ابتدا باید مشخصات اصحاب دعوا نوشته شود.
کارگر به عنوان مدعی، اطلاعات وی در ستون خواهان و ستون خوانده مربوط به مشخصات کارفرما است. در این صورت اطلاعاتی مانند نام و نام خانوادگی، اقامتگاه، شغل و سایر موارد در متن دادخواست عنوان می‌شود.
از آن جهت که دادخواست توسط کارگر ارائه می‌شود، باید اطلاعات مربوط به ستون خوهان به درستی تکمیل شده باشد و وجود نواقصی در این بخش می‌تواند به رد دادخواست منتهی شود.
از آن جهت که دادخواست توسط کارگران تنظیم می‌گردد، باید تحت هر شرایطی مشخصات مربوط به ستون خواهان به درستی و با ذکر جزئیات نوشته شود. برای مرجع رسیدگی کننده، این موضوع غیر قابل توجیه است که تنظیم کننده دادخواست، اطلاعات بخش مشخصات اصحاب دعوا از جمله قسمت خوهان را با اشتباه پر کند.
در صورتی که اطلاعات خوانده به درستی ذکر نشود، هیات تشخیص اداره کار به احتمال فراوان دادخواست مربوطه را رد ننماید و از طریق انجام استعلامات لازم می‌تواند اطلاعات خوانده را به دست آورد.
نگارش تعیین خواسته
بعد از تکمیل ستون مربوط به خواهان، لازم است که قسمت تعیین خواسته نگارش شود. در واقع کارگر باید آنچه که از اداره کار تقاضا دارد، در این بخش عنوان کند. خواسته کارگر در ارتباط با شکایت مطرح شده، محاسبه عیدی و پاداش و پرداخت آن در موعد مشخص می‌باشد.
در واقع با توجه به این که کارفرما، از پرداخت عیدی و پاداش کارگران خودداری نموده است، باعث شده تا کارگر از وی شکایت کند. در این صورت در ستون تعیین خواسته، کارگر یا خواهان، رسیدگی به تخلف کارفرما بابت پرداخت عیدی را تقاضا می‌کند.
در ستون تعیین خواسته، خواهان به شرح کلی خواسته خود نمی‌پردازد و صرفا به پرداخت عیدی و پاداش از طرف کارفرما اشاره می‌نماید. قسمتی تحت عنوان شرح خواسته در دادخواست وجود دارد که کارگر در آن بخش به صورت کامل و با ذکر جزئیات دقیق، خواسته خود را بیان می‌کند.
نگارش دلایل و ضمائم
مرحله بعدی در تنظیم دادخواست شکایت کارگر از کارفرما بابت دم پرداخت عیدی و پاداش که در تمامی دادخواست‌ها لازم است این بخش به طور کامل نگارش شود، دلایل و ضمائم است. هر ادعایی که مطرح می‌شود، لازم است از طریق دلایل و مدارک ارائه شده، به اثبات برسد.
در این زمینه که کارگر ادعا می‌کند که عیدی و پاداش از طرف کارفرما پرداخته نشده است، باید دلایلی را عنوان کند که بتواند ادعای مطرح شده را به خوبی ثابت نماید.
کارگر هر دلیل و مدرکی که برای اثبات ادعای خود داشته باشد، می‌تواند ضمیمه دادخواست نموده و آن را تحویل اداره کار بدهد. اداره کار بر اساس دلایلی که کارگر ارائه می‌کند، حکم مقتضی را صادر می‌کند. بنابراین مهم است که کارگر به چه دلایل و مدارکی استناد نموده است.
لازم به ذکر است که در طرح تمامی دعاوی کار، لازم است که از طرف خواهان، مدارکی ارائه شود که رابطه کارگری و کارفرمایی به اثبات برسد. در واقع برای اداره کار، باید ابتدا رابطه کاری طرفین مشخص شود تا بعد احراز این موضوع در نهایت، به خواسته مربوطه رسیدگی شود.
نگارش شرح خواسته
با تکمیل قست‌های مزبور در دادخواست، نوبت به مرحله تنظیم شرح خواسته می‌رسد. در این بخش لازم است که ستون شرح خواسته با استناد به مواد قانونی نوشته شود.
در واقع آنچه که کارگر درخواست می‌کند، باید به صورت صریح و دقیق در بخش مربوطه در دادخواست عنوان گردد. با نگارش کامل دادخواست، کارگر باید متن دادخواست را امضاء کند که نشان از تایید نظیم دادخواست توسط وی است.
تنظیم تخصصی دادخواست دعاوی کار
در مورد این موضوع که کارفرما، عیدی و پاداش کارگران را پرداخت نمی‌کند، لازم است که کارگر برای شکایت از کارفرما، مقدمات لازم برای ثبت شکایت را انجام دهد. اگر کارگر بخواهد در رابطه با موضوع عدم پرداخت عیدی و پاداش از کارفرما شکایت نماید، باید در وهله اول مبادرت به نگارش دادخواست کند.
