بخش اول؛
رابطه کاری زمانی شروع میشود که قرارداد کار بین طرفین منعقد شود. طبق قانون کار، قراردادی که بین کارگر و کارفرما منعقد میشود، به عنوان قرارداد کار شناخته شده و این نوع قرارداد می‌تواند شفاهی و یا کتبی باشد.
رابطه کاری که بدون قرارداد شروع شود، جدای از این که جنبه قانونی ندارد، می‌تواند تبعات مختلفی را برای طرفین خصوصا کارفرما به همراه داشته باشد.
همانطور که قرارداد کار می‌تواند با در نظر گرفتن شرایطی منعقد شود، در مواردی نیز می‌تواند به پایان رسد. یکی از دلایل خاتمه یافتن قرارداد کار، استعفا کارگر است. در ماده ٢١ قانون کار به شرایط منقضی شدن قرارداد کار اشاره شده است. البته عوامل دیگری نیز در این که یک قرارداد کار پایان یابد، دخیل هستند اما استعفا جز یکی از دلایل موثر و اصلی در این زمینه است.
در هر صورت کلیه عوامل تاثیرگذار در خاتمه یافتن قرارداد کار، به شرح زیر است:
فوت کارگر
بازنشستگی کارگر
از کار افتادگی کلی کارگر
انقضاء مدت در قراردادهای کار با مدت موقت و عدم تجدید صریح یا ضمنی آن
پایان کار در قرارداد‌هایی که مربوط به کار معین است.
استعفای کارگر
استعفا کارگر بنا به اختیار او انجام میشود و اراده کارفرما در این زمینع دخیل نیست. اگر کارفرما بخواهد با کارگر قطع همکاری کند، اقدام به اخراج او می‌کند. اما در هر صورت کارگر برای استعفا خود بایستی دلایل موجهی داشته باشد تا کارفرما با تقاضای استعفا وی مولفقت کند.
زمانی که کارگر استعفا می‌کند، قرارداد منعقد شده با کارفرما از بین می‌رود و اثر قانونی برای طرفین نیز نخواهد داشت. البته در صورتی قرارداد همکاری به دلیل استعفا خاتمه می‌یابد که کارفرما با درخواست استعفا کارگر موافقت کند. در واقع استعفا کارگر به خودی خود منجر به اتمام قرارداد کار نشده و رضایت کارفرما در این زمینه شرط است.
بنابراین حتی در صورتی که کارگر با کارفرما قرارداد همکاری داشته و مدت قرارداد منقضی نشده باشد، استعفا کارگر می‌تواند منجر به پایان یافتن قرارداد کار شود.
استعفا کارگر دارای شرایطی است که این شرایط در قانون کار به آن اشاره شده است که در ادامه شرایط قانونی استعفا کارگر مورد بررسی قرار می‌گیرد.
استعفای کارگر مشمول قانون کار چه شرایطی دارد؟
به طور کلی می‌توان گفت که به صرف این که کارگر به صورت شفاهی از کارفرما بخواهد که قصد استعفا دارد، شرایط قانونی استعفا از محل کار و به تبع آن بر هم خوردن رابطه کاری اجرا نشده است.
طبق تبصره ماده ٢١قانون کار، کارگری که استعفا می‌کند موظف است یک ماه به کار خود ادامه داده و بدوا استعفای خود را کتبا به کارفرما اطلاع دهد و در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۱۵ روز انصراف خود را کتبا به کارفرما اعلام نماید، استعفا وی منتفی تلقی میشود و کارگر موظف است رونوشت استعفا و انصراف از آن را به شورای اسلامی کارگاه و یا انجمن صنفی و یا نماینده کارگران تحویل دهد.
برای استعفا لازم است که کارگر ابتدا استعفا نامه کتبی که در قالب تنظیم اظهارنامه استعفا یا ترک کار انجام میشود را به کارفرما بدهد. کارگری که استعفا نامه خود را کتبا به کارفرما می‌دهد، طبق قانون باید به مدت سی روز به کار خود ادامه دهد.
در واقع کارگر نباید انتظار داشته باشد که به محض ارائه استعقا، کارفرما با چنین درخواستی موافقت کند و در نهایت دیگر کارگر از روز بعد از تقدیم استعفا لزومی برای حضور در محل کار نداشته باشد.
بلکه قانونا حتی پس از تسلیم اظهارنامه استعفا، کارگر هنوز جز نیروی خدمات و کاری کارفرما محسوب میشود و کار کردن به مدت یک ماه پس از ارائه اظهارنامه، قانونی و ضروری است. پس از ارائه استعفا نامه به کارفرما، کارگر باید رونوشت استعفا را به شورای اسلامی کار یا نمایندگان قانونی کارگر تقدیم نماید.
در واقع استعفا کارگر از طریق مراجع قانونی مورد بررسی قرار می‌گیرد و صرفا بین کارگر و کارفرما به صورت توافقی انجام نمی‌شود. بلکه علاوه بر نظر کارفرما، درخواست استعفا کارگر باید از طریق مراجع قانونی مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت تایید شود.
لازم به ذکر است که اگر کارگر بعد از آن که استعفا خود را به کارفرما داد، در صورتی که از تصمیم اتخاذ شده به نحوی پشیمان شود و بخواهد که مجددا به کار سابق خود باز گردد، بایستی ظرف مدت زمان پانزده روز انصراف از استعفا خود را کتبا اعلام کند.
از زمان ارائه استعفا نامه به مدت ١٥ روز به کارگر فرصت داده میشود که اگر قصد انصراف از استعفا داشت، گواهی انصراف از استعفا خود را کتبا تقدیم کند.
این که یک کارگر قصد استعفا را دارد، کارفرما نباید بدوا با درخواست او موافقت کند. در واقع کارفرما باید ابتدا دلایل اصلی که کارگر تمایل به استعفا را دارد، جویا شود و اگر دلایل عنوان شده منطقی و موجه نباشد، کارفرما می‌تواند از استعفا کارگر جلوگیری کند.
البته کارفرمایان تا زمانی که قرارداد کار به اتمام نرسد، مجوز استعفا کارگر را صادر نمی‌کنند و کارگر موظف است که همچنان به کار خود ادامه دهد.
در هر صورت کارفرمایی که علاقه به ادامه همکاری ندارد، کارفرما نمی‌تواند برای مدت مشخصی او را به زور و اجبار نگه دارد و طبیعتا بعد از گذشت مدت زمانی نیز کارفرما ناچار است که با استعفا کارگر موافقت کند.
رویه استعفا تنها در روابط کارگری و کارفرمایی مشاهده نمی‌شود بلکه در حوزه ارگان‌های دولتی نیز گاهی کارمندان قصد استعفا دادن دارند. استعفا کارگر رویه قانونی و مشخصی دارد و باید روال آن طی شود.
کارگر برای استعفا ابتدا باید اظهارنامه در این زمینه تنظیم نموده و در متن اظهارنامه به دلایل استعفا و سایر موضوعات مرتبط اشاره کند. حال کارفرما با دریافت اظهارنامه استعفا در نهایت با درخواست کارگر موافقت نموده و یا این که استعفا نامه کارگر را رد می‌کند.